Dla rodziców

 

 

 

 Do czytania garną się dzieci  pięcioletnie a nawet czteroletnie. Interesują się książeczkami, napisami na szyldach i reklamach, pytają o nazwy liter, same próbują  je  łączyć w wyrazy a wyrazy w zdania. Wczesne zainteresowanie nauką czytania  i pisania świadczy o znakomitych możliwościach umysłowych dziecka. Nie oznacza to jednak, że  namawiam dorosłych do tego, aby zmuszali na przykład pięciolatka do nauki czytania i pisania, jeżeli dziecko tego nie chce. Wszystko zależy tu od  stopnia dziecięcych zainteresowań. Tak się zwykle dzieje, że dzieci interesują się tym, co jest na miarę ich możliwości poznawczych  i wykonawczych. Dlatego, gdy dziecko garnie się do nauki czytania i pisania należy  je wspierać w opanowaniu tych  trudnych  umiejętności, gdyż im wcześniej je opanuje, tym większe będzie miało szanse w odniesieniu sukcesów w nauce szkolnej.

 Dzieci w przedszkolu przygotowują się do nauki czytania i pisania podczas zabaw, zajęć, sytuacji edukacyjnych. Natomiast intensywnie  uczą się tych umiejętności w pierwszym roku edukacji szkolnej. Dla każdego dziecka dobrze przygotowanego do szkoły w zakresie czytania i pisania  nabywanie tych umiejętności  nie będzie trudne.

 

 O sposobie uczenia dzieci czytania i pisania¹

Czytanie to rozpoznawanie,  identyfikowanie a także sensowne łączenie liter drukowanych lub pisanych. Pisanie natomiast to kodowanie informacji za pomocą tych samych symboli. Sposobów uczenia dzieci czytania² i pisania jest wiele ale najczęściej stosowanym schematem jest :

- zwrócenie uwagi na znajdujący się w oglądanej przez dziecko  książeczce  napis ( zdanie ) np. To lis;

- dokonanie analizy zdania  czyli wyodrębnienie  wyrazu , w którym występuje nowa litera. Tym razem będzie to wyraz lis;

- określenie, jaką głoskę słyszy na początku słowa , na końcu i w środku w słowa lis;

- zidentyfikowanie nowej głoski i litery, w tym przypadku jest to „l";

- poznawanie kształtu nowej litery „l" poprzez  kojarzenie wyodrębnionej głoski i litery  za  pomocą której można ją oznaczyć ( kodować);

- pisanie palcem poznanej litery w powietrzu, na zaparowanej szybie, piasku, ołówkiem na papierze po zakropkowanym śladzie a następnie w linijkach zeszytu. Ten proces powoduje silne skojarzenie brzmienia głoski³ z kształtem jej znaku - literą;

- włączanie zbitki głoska - litera do wyrazu, wyrazu do zdania a zdania do opowiadania.

Dzieci czytają  i piszą  tak, jak mówią, dlatego niezwykle  ważne jest poprawne i czyste wybrzmiewanie głosek. Przygotowując je do nauki czytania i pisania należy zadbać o to, aby :

 

- mówiły poprawnie pod względem artykulacyjnym. Dzieci z wadami wymowy  muszą być pod opieką logopedy a przed pójściem do szkoły  wady te  powinny być skorygowane poprzez odpowiednie  ćwiczenia;

 

- swobodnie wypowiadały się w rozwiniętej i uporządkowanej formie.  Dzieci idące do szkoły  mają mieć bogate słownictwo i powinny przestrzegać  podstawowych zasady kultury słuchania i mówienia. Oznacza to, że muszą zadbać o to, aby były rozumiane przez innych a także starały się słuchać tego, co mówią inni;

 

- miały dobrze rozwiniętą percepcję słuchową, w tym także słuch fonematyczny ( fonemowy). Jest on ważnym wskaźnikiem dojrzałości  dziecka do nauki czytania i pisania  i polega na zdolności  do różnicowania głosek w wypowiadanych i słyszanych słowach;

 

- umiały dostrzec, jaki kształt ma poznawana litera i go zapamiętać. Dobrze rozwinięta spostrzegawczość  i pamięć wzrokowa jest niezbędna w początkowej nauce czytania i pisania. Każde dziecko w krótkim czasie  ma zapamiętać prawie 200 znaków graficznych w tym wszystkie litery małe i wielkie w wersji pisanej i drukowanej oraz cyfry (znaki graficzne liczb), znaki działań oraz stosowane w edukacji reprezentacje graficzne (uproszczone rysunki, grafy, drzewka, tabelki).

 

- potrafiły odwzorować litery, nie pomijając ani jednego szczegółu.  Do tego potrzebna jest bardzo dobra sprawność rąk oraz  współpraca ręki i oka w obrębie ruchów dłoni i palców. Niezaspokojona potrzeba ruchu, wyręczanie dzieci w prostych czynnościach sprawia, że sporo z nich charakteryzuje się niezbornością ruchową całego ciała  w tym niezręcznością manualną;

 

- nie miały większych kłopotów z koordynowaniem czynności rąk pod kontrolą wzroku od strony lewej do prawej. Podczas czytania wodzi się wzrokiem po szeregach liter tworzących słowa, zaczynając od strony lewej do prawej. Podobnie jest w pisaniu. Piszący musi jednocześnie prowadzić wzrok i organizować sensownie skomplikowane ruchy ręki od lewej do prawej strony;

 

Oprócz tych wymienionych przeze mnie  zagadnień są jeszcze inne odgrywające również ważną rolę. Do nich należy interesowanie się czytaniem i pisaniem a także rozumienie sensu kodowania i dekodowania. Chodzi tu o motywację i większą podatność  do nauki czytania i pisania.

 

 

  Co dziecko kończące przedszkole ma  wiedzieć i umieć w zakresie przygotowania do czytania i pisania

 

Dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej  ma⁴:

 

- określać kierunki oraz miejsca na kartce papieru i  rozumieć sens poleceń typu: Narysuj kółeczko w prawym górnym rogu kartki ......, Rysuj szlaczek , zaczynając od lewej strony kartki....;

 

- uważnie patrzeć, aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;

 

- mieć sprawne ręce oraz dobrą koordynację wzrokowo - ruchową ( współpraca ręki i oka), która jest potrzebna  na zajęciach plastyczno - technicznych i w nauce pisania;

 

-interesować się czytaniem i pisaniem oraz ma być do tego dobrze przygotowane;

 

-  interesować się książkami, słuchać opowiadań, baśni itp. oraz  rozmawiać na ich temat;

 

- układać krótkie zdania,  dzielić  je na wyrazy, wyrazy na sylaby oraz wyodrębniać głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;

 

- rozumieć sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz innych symboli, a także odczytywać krótkie podpisy pod obrazkami, napisy na szyldach itp.

 

O współpracy z rodzicami nad  przygotowaniem dzieci do nauki czytania i pisania

 

Rodzice chętnie włączają się w proces przygotowania dziecka do szkoły.  Na pewno w rozmowie z nimi  należy podkreślić te obszary edukacyjne w których dziecko i jest już  dobrze przygotowane i  nie ukrywać tych,  w których sobie jeszcze  nie radzi. Koniecznie należy  w przystępny sposób  wyjaśnić im, co i jak  mają  robić aby pomóc swojemu dziecku w lepszym przygotowaniu do szkoły. Jeżeli  do podejmowanych  działań niezbędne są pomoce dydaktyczne to dobrze jest  je wypożyczyć aby atrakcyjność i skuteczność  wspólnych zabaw i ćwiczeń  była  wyższa.

Rodzicom należy  również szczegółowo powiedzieć, co ich dziecko musi umieć, żeby nauka  czytania i pisania w klasie pierwszej była przyjazna. Nauczycielka ma też  interesować się podjętymi przez rodziców  działaniami i pytać o postępy i napotykane trudności. Ponadto wspomagać ich w pracy z dzieckiem służąc radą , pomocą a także przykładem. Podczas rozmów z rodzicami zawsze należy wzbudzać nadzieję, że to dzięki wspólnej pracy nauczyciela  i rodziców jest zdecydowanie lepiej  i są widoczne postępy.  Będzie to czynnik motywujący  do kontynuowania zajęć, zabaw  i ćwiczeń w domu.

Na zakończenie koniecznie należy przekonać rodziców do głośnego czytania dzieciom (choć przez pół godziny dziennie), gdyż jest to znakomity sposób rozwijania dziecięcego umysłu, budzenia motywacji do nauki oraz kształtowania zainteresowań czytelniczych. W przedszkolu lub  w szkole można zorganizować wypożyczalnię książeczek, co pomoże rodzicom w zorientowaniu się w literaturze dziecięcej.

 

¹ Szczegółowe informacje podają M. Mystkowska ( Uczymy się czytać w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1979),I. Dudzińska ( Dziecko sześcioletnie uczy się czytać, WSiP, Warszawa 1981), M. Cackowska ( Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych,WSiP , Warszawa 1984), A. Brzezińska i M. Burtowy ( Psychologiczne problemy edukacji przedszkolnej. Wybrane zagadnienia z teorii i metodyki wychowania przedszkolnego), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza , Poznań 1985, cz.3), K. Kamińska  ( Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1999) i inni

² Obecnie wyodrębnia się cztery podstawowe grupy metod czytania i pisania: a ) syntetyczne, b) analityczne, c) analityczno - syntetyczne, d) metody globalne. Metody analityczno - syntetyczne są charakterystyczne dla nauki czytania i pisania języków, w których zapis literowy odpowiada wypowiadanym głoskom: jedna głoska - jedna litera. W języku polskim odstępstwem są na przykład dwuznaki ( np. „sz", „cz", „ch") i zmiękczenia ( np. „ś", „ć", „ ź" ). Warto też nać kryteria, według których R. Więckowski ( Początkowa nauka czytania i pisania,  „Życie szkoły"1997, nr6) klasyfikuje metody kształtowania tych ważnych umiejętności. Są to : a) wartości fonetyczne języka (  metoda alfabetyczna, fonetyczno - sylabowa, wyrazowa, zdaniowa), b) dominujące procesy psychiczne uczestniczące w toku czytania ( metody syntetyczne, analityczne, analityczno - syntetyczne  c) dominujący udział organów zmysłowych w procesie czytania ( słuchowa, wzrokowo- kinestetyczna ).

³ Ważne jest , aby wybrzmiewać wyizolowane głoski, a więc „k"  a nie „ka", „d" a nie „de", „ w" a nie „wu" , „c" a nie „ce". O takie  czyste wybrzmiewanie musi dbać zarówno dziecko jak i dorosły.

⁴ Wykaz wiadomości i umiejętności dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego określa Podstawa Programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli , oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnegoopublikowana w dniu 15 stycznia 2009 r. w Dzienniku Ustaw Nr 4, poz.17.

 

Autor: Ewa Zielińska

Źródło: http://men.gov.pl